อิทัปปัจจยตากับงานคุณภาพ

“อิทัปปัจจยตา”  คือ “ภาวะที่มีอันนี้ๆ เป็นปัจจัย”, ความเป็นไปตามความสัมพันธ์แห่งเหตุปัจจัย, กระบวนธรรมแห่งเหตุปัจจัย, กฎที่ว่า
           “เมื่อสิ่งนี้มี สิ่งนี้จึงมี, เพราะสิ่งนี้เกิดขึ้น สิ่งนี้จึงเกิดขึ้น;
           เมื่อสิ่งนี้ไม่มี สิ่งนี้ก็ไม่มี, เพราะสิ่งนี้ดับ สิ่งนี้ก็ดับ”

เป็นอีกชื่อหนึ่งของหลัก ปฏิจจสมุปบาท หรือ ปัจจยาการ[1]

          อิทัปปัจจยตา เป็นหลักธรรมอีกหมวดหนึ่ง ที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงในรูปของกฎธรรมชาติ หรือหลักความจริงที่มีอยู่โดยธรรมดา ไม่เกี่ยวกับการอุบัติของพระศาสดาทั้งหลาย หลักอิทัปปัจจยตา แสดงให้เห็นอาการที่สิ่งทั้งหลายสัมพันธ์เนื่องกัน อาศัยเป็นเหตุปัจจัยต่อกันอย่างเป็นกระแส ในภาวะที่เป็นกระแสนี้ ขยายความหมายออกไปให้เห็นแง่ต่างๆ ได้ คือ

-            สิ่งทั้งหลายมีความสัมพันธ์เนื่องอาศัยเป็นปัจจัยแก่กัน

-            สิ่งทั้งหลายมีอยู่โดยความสัมพันธ์

-            สิ่งทั้งหลายมีอยู่ด้วยอาศัยปัจจัย[2]

ว่าโดยการประยุกต์หลักอิทัปปัจจยตา วิถีแห่งพระพุทธศาสนาก็คือ กระบวนการพัฒนา

คุณภาพชีวิต ที่คำนึงถึงความสัมพันธ์เนื่องอาศัยเป็นปัจจัยแก่กัน ของกาย-จิต และปัจเจก-สังคม  โดยมีธรรมและวินัยเป็นแก่น แกน กลไกในการพัฒนา อาศัยโลก เพื่อพ้นโลก และให้โลกอาศัย  เพื่อพ้นทุกข์ ถึงสุข ทั้งกาย-ใจ ตามเหตุปัจจัยของตน