ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์

มะเร็งกระเพาะปัสสาวะพบบ่อยไหม? เกิดจากอะไร?
มะเร็ง กระเพาะปัสสาวะเป็นโรคพบได้บ่อยโรคหนึ่ง โดยติดหนึ่งในสิบของโรคมะเร็งพบบ่อยในชายไทย  ทั้งนี้พบในผู้ชายสูงกว่าในผู้หญิงประมาณ 2 เท่า   เป็นโรคมะเร็งของผู้ใหญ่  พบได้สูงขึ้นในช่วงอายุตั้งแต่ ๕๐ ปีขึ้นไป  ทั้งนี้ยังไม่ทราบสาเหตุเกิดที่แน่นอน  แต่ปัจจัยเสี่ยง คือ  

• อาจจากความผิดปกติทางพันธุกรรม
• การสูบบุหรี่
• การสัมผัสสารเคมีบางอย่างเรื้อรัง เช่น สารเคมีในการย้อมผ้า หรือ การทำพลาสติก
• กระเพาะปัสสาวะอักเสบเรื้อรัง เช่น มีนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ หรือ การใส่สายสวนปัสสาวะตลอดเวลาในผู้ป่วยอัมพฤกษ์/อัมพาติ

มะเร็งกระเพาะปัสสาวะมีกี่ชนิด?

โรคมะเร็งกระเพาะปัสสาวะมีได้หลายชนิด  แต่ที่พบบ่อย คือ ชนิด ทรานซิเชินนัล (transitional cell carcinoma)  พบได้สูงถึงประมาณร้อยละ ๙๐ ของมะเร็งกระเพาะปัสสาวะทั้งหมด  รองลงไป คือ ชนิด สความัส (squamous cell carcinoma)  ซึ่งพบได้ประมาณ ร้อยละ ๕  เหลือนอกนั้นเป็นเซลล์ชนิดอื่นๆ

มะเร็งกระเพาะปัสสาวะมีอาการอย่างไร?

ไม่มีอาการเฉพาะของมะเร็งกระเพาะปัสสาวะ  แต่เป็นอาการคล้ายอาการจากกระเพาะปัสสาวะอักเสบ ซึ่งที่พบบ่อย  คือ 

• ปัสสาวะเป็นเลือด
• ปัสสาวะบ่อย ปวด เบ่ง แสบ และลำปัสสาวะเล็กลง
• เมื่อเป็นมาก

-อาจมีอาการท้องผูก จากก้อนมะเร็งกดเบียดทับลำไส้ใหญ่ ( ลำไส้ใหญ่อยู่ติดด้านหลังของกระเพาะปัสสาวะ)

-อาจมีอาการปวดท้องน้อยเรื้อรัง

-อาจคลำได้ก้อนเนื้อในท้องน้อย

-ปัสสาวะน้อย จากไตวาย

แพทย์วินิจฉัยมะเร็งกระเพาะปัสสาวะได้อย่างไร?
แพทย์ วินิจฉัยมะเร็งกระเพาะปัสสาวะได้จากประวัติอาการของผู้ป่วย  การตรวจร่างกาย  และการตรวจภาพกระเพาะปัสสาวะด้วยเอกซเรย์คอมพิวเตอร์  แต่ที่ให้ผลแน่นอน คือ ส่องกล้องตรวจกระเพาะปัสสาวะ และตัดชิ้นเนื้อจากก้อนเนื้อ หรือ แผลในกระเพาะปัสสาวะ ตรวจทางพยาธิวิทยา

โรคมะเร็งกระเพาะปัสสาวะมีกี่ระยะ?  อะไรบ้าง?

โรคมะเร็งกระเพาะปัสสาวะ มี ๔ ระยะ เช่นเดียวกับมะเร็งอื่นๆ  ได้แก่

ระยะที่๑  ก้อนเนื้อมะเร็งลุกลามเฉพาะชั้นเนื้อเยื่อตื้นๆของผนังกระเพาะปัสสาวะ  ยังไม่ลุกลามเข้าต่อมน้ำเหลือง

ระยะที่๒  ก้อนเนื้อมะเร็งลุกลามเข้าในผนังกระเพาะปัสสาวะลึกขึ้นถึงชั้นกล้ามเนื้อ แต่ยังไม่ลุกลามเข้าต่อมน้ำเหลือง

ระยะที่๓  ก้อนเนื้อมะเร็งลุกลามลงลึกมากขึ้นถึงชั้นเยื่อหุ้มภายนอกของผนังกระเพาะปัสสาวะ  แต่ยังคงไม่ลุกลามเข้าต่อมน้ำเหลือง

ระยะที่๔  ก้อนเนื้อมะเร็งลุกลามทะลุกระเพาะปัสสาวะเข้าเนื้อเยื่อ/อวัยวะข้างเคียง  เช่น  ต่อมลุกหมาก  ช่องคลอด หรือ ลำไส้ใหญ่  หรือ โรคลุกลามเข้าต่อมน้ำเหลือง  หรือ โรคแพร่กระจายทางกระแสโลหิตเข้าสู่อวัยวะอื่นๆทั่วตัว  ที่พบบ่อย  คือ  ปอด  และกระดูก

นอกจากนั้น  เมื่อตรวจได้ตั้งแต่เนิ่นๆ  อาจพบโรคในระยะ ศูนย์ได้ (ระยะ ๐)  กล่าวคือ ระยะที่ เซลล์มะเร็งยังไม่มีการรุกราน โรคยังจำกัดอยู่เฉพาะในเยื่อบุผิวของผนังกระเพาะปัสสาวะเท่านั้น

รักษามะเร็งกระเพาะปัสสาวะอย่างไร?

วิธี รักษาหลักของมะเร็งกระเพาะปัสสาวะ คือ การผ่าตัด  แต่เมื่อโรคลุกลามขึ้น  อาจรักษาต่อเนื่องจากการผ่าตัดด้วย รังสีรักษา  และ/หรือ ยาเคมีบำบัด  ส่วนยารักษาตรงเป้า ยังอยู่ในการศึกษา  และราคายายังแพงมหาศาลเกินกว่าผู้ป่วยทุกคนเข้าถึงยาได้

โรคมะเร็งกระเพาะปัสสาวะรุนแรงไหม? 

โรค มะเร็งกระเพาะปัสสาวะจัดเป็นโรคมีความรุนแรงสูง ทั้งนี้ความรุนแรงของโรคยังขึ้นกับระยะโรค  อายุ และสุขภาพผู้ป่วย  โดยทั่วไป โอกาสอยู่รอดได้ ๕ ปีในโรคระยะ ๐-๑ คือ ร้อยละ ๘๐-๙๐  ในโรคระยะที่๒  ประมาณร้อยละ ๖๐-๗๐  ระยะที่๓ ประมาณร้อยละ ๑๐-๕๐  และโอกาสอยู่รอดของผู้ป่วยระยะที่๔ ประมาณ ๑๐-๑๔ เดือน

มีวิธีตรวจคัดกรองโรคมะเร็งปัสสาวะไหม?

ปัจจุบัน

ยังไม่มีวิธีที่มีประสิทธิภาพในการตรวจคัดกรองให้พบโรคมะเร็งกระเพาะปัสสาวะ ตั้งแต่ยังไม่มีอาการ  ดังนั้น การดูแลตนเอง คือ เมื่อมีอาการดังกล่าว ควรรีบพบแพทย์

ป้องกันโรคมะเร็งกระเพาะปัสสาวะได้อย่างไร?

ปัจจุบัน ยังไม่มีวิธีป้องกันโรคมะเร็งกระเพาะปัสสาวะ  ดังนั้นการป้องกันที่ดีที่สุดในขณะนี้ คือ หลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงต่างๆที่หลีกเลี่ยงได้ โดยเฉพาะการสูบบุหรี่