ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์

โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว คือ อะไร?
โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว คือ โรคที่เกิดจากการที่ไขกระดูกสร้างเม็ดเลือดขาวผิดปรกติ (ไขกระดูกเป็นเนื้อเยื่อที่สร้างเม็ดเลือดขาว เม็ดเลือดแดงและเกร็ดเลือด เป็นเนื้อเยื่ออยู่ในโพรงตรงส่วนกลางของกระดูกทุกชิ้น แต่มีปริมาณมากน้อยต่างกันในกระดูกแต่ละชิ้น)  โดยทั่วไป ความผิดปรกติที่เกิดขึ้น มักเป็นการสร้างปริมาณเม็ดเลือดขาวมากกว่าปรกติ  แต่บางชนิดของโรค อาจมีการสร้างเม็ดเลือดขาวน้อยกว่าปรกติ นอกจากจำนวนจะผิดปรกติแล้ว การทำงานของเม็ดเลือดขาวที่สร้างขึ้นยังผิดปรกติด้วย ดังนั้น ผู้ป่วยด้วยโรคนี้จึงติดเชื้อโรคได้ง่ายและรุนแรง เพราะเม็ดเลือดขาวมีหน้าที่ให้ภูมิคุ้มกัน/ป้องกันโรค นอกจากนั้น ไขกระดูกเองยังมีการผิดปรกติอื่นร่วมด้วย เพราะเนื้อที่ของไขกระดูกเกือบทั้งหมดถูกแทนที่ด้วยเซลล์สร้างเม็ดเลือดขาว ผิดปรกติ(เซลล์มะเร็ง) ทำให้เซลล์สร้างเม็ดเลือดแดง และเซลล์สร้างเกร็ดเลือดมีน้อยลง การสร้างเม็ดเลือดแดง และเกร็ดเลือดจึงลดลงตามไปด้วย การมีเม็ดเลือดแดงลดลง ผู้ป่วยจะเกิดอาการซีด ส่วนการมีเกร็ดเลือดน้อยลง ผู้ป่วยจะมีเลือดออกได้ง่าย และเมื่อมีเลือดออก เลือดจะหยุดได้ช้า

ดังนั้น โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว คือโรคที่ทำให้เกิดการการสร้างปริมาณเม็ดเลือดขาวผิดปรกติ  มีการทำงานของเม็ดเลือดขาวผิดปรกติ  และมีการแพร่กระจายของเม็ดเลือดขาวที่ผิดปรกติ(เซลล์มะเร็ง)เหล่านี้ไปยัง อวัยวะต่างๆทั่วตัว เป็นผลให้เกิดความผิดปรกติของการทำงานของอวัยวะต่างๆ  เช่น ไขกระดูก ต่อมน้ำเหลือง ตับ ม้าม ไต สมอง และลูกอัณฑะ 

โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว มีกี่ชนิด?
โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวมีหลากหลายชนิด แต่ละชนิดมีความรุนแรงโรคมากน้อยต่างกัน แต่โดยทั่วไปแบ่งเป็น 2 กลุ่มหลัก คือ โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลัน และ โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเรื้อรัง

โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลันเป็นอย่างไร ต่างจากชนิดเรื้อรังอย่างไร?
โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลัน คือ โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวที่เมื่อเป็นแล้วเกิดอาการอย่างรวดเร็ว  ซึ่งต่างจากชนิดเรื้อรังที่อาการค่อยเป็นค่อยไป โดยทั่วไป ในเด็กพบการเกิดโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลันได้สูงกว่าการเกิดโรค มะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเรื้อรัง แต่ในผู้ใหญ่พบโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเรื้อรังสูงกว่าชนิดเฉียบพลัน

  โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลันพบเกิดในเด็ก หรือ ในผู้ใหญ่?
โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลันพบเกิดได้ทั้งในเด็กและในผู้ใหญ่  แต่พบเกิดได้สูงกว่ามากในเด็ก  นอกจากนี้ยังเป็นโรคมะเร็งในเด็กที่พบเกิดได้บ่อยที่สุดเป็นลำดับแรก 

โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลันในเด็ก ต่างจากในผู้ใหญ่ไหม?
โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลันในเด็กและในผู้ใหญ่คล้ายคลึงกัน อาการต่างๆเหมือนกัน การรักษา คล้ายคลึงกัน แต่โรคในผู้ใหญ่มีความรุนแรงสูงกว่าโรคในเด็ก  และตอบสนองต่อการรักษาได้ไม่ดีเท่าในเด็ก

โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวแบบเฉียบพลันในเด็กเกิดจากอะไร?
สาเหตุการเกิดโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวในเด็กเชื่อว่า เกิดจากหลายสาเหตุร่วมกัน โดยมีสาเหตุตั้งต้นส่วนใหญ่จากพันธุกรรมที่ผิดปรกติของเด็กเอง  และอาจมีปัจจัยเสริมอื่นๆ เช่น การบริโภคสารก่อมะเร็งในปริมาณสูงของมารดาขณะตั้งครรภ์ และ/หรือจากตัวเด็กเองได้รับสารก่อมะเร็งในปริมาณสูงอย่างต่อเนื่องจากสิ่ง แวดล้อม เช่น ยาฆ่าแมลง หรือ สารก่อมะเร็งที่เจือปนในน้ำดื่ม อาหาร และ/หรือจากการที่เด็กได้รับรังสีเอ็กซ์ในปริมาณสูง 

มีวิธีป้องกันโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลันในเด็กไหม?
ยังไม่มีวิธีป้องกันการเกิดโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวได้เต็มร้อย  แต่การหลีกเลี่ยงสารก่อมะเร็งทั้งในขณะตั้งครรภ์ของมารดา และในสิ่งแวดล้อมที่เด็กอยู่อาศัย อาจช่วยลดโอกาสเกิดได้

มีวิธีตรวจคัดกรองให้พบโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวตั้งแต่แรกเป็นไหม?
ในปัจจุบัน ยังไม่มีวิธีการตรวจคัดกรองให้ตรวจพบโรคนี้ได้ตั้งแต่เริ่มเป็น ผู้ปกครองจึงต้องเอาใจใส่ และสังเกตอาการและ/หรือความผิดปรกติของเด็ก เมื่อมีอาการ/ความผิดปรกติ ควรรีบปรึกษาแพทย์

โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวแบบเฉียบพลันในเด็กมีอาการอย่างไร?
อาการของโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว เป็นอาการคล้ายโรคติดเชื้อทั่วไป ร่วมกับการมีเลือดออกง่าย เพราะการมีเม็ดเลือดขาวผิดปรกติ ทำให้เด็กมีภูมิต้านทาน/คุ้มกันโรคต่ำ ดังนั้น เด็กจึงติดเชื้อได้ง่าย มีไข้สูงบ่อย เป็นๆหายๆ และไข้มักหายช้า เด็กซีดจากการมีเม็ดเลือดแดงสร้างได้น้อย เด็กมีเลือดออกได้ง่าย จากมีการสร้างเกร็ดเลือดได้น้อย สังเกตได้จากห้อเลือดได้ง่าย มีจ้ำห้อเลือดตามตัว มีจุดแดงๆจากเลือดออกตามตัวคล้ายไข้เลือดออก และบางครั้งอาจมีต่อมน้ำเหลือง ตับ ม้าม ลูกอัณฑะโต คลำได้

รู้ได้อย่างไรว่า เด็กเป็นโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวแบบเฉียบพลัน?
การวินิจฉัยว่าเด็กเป็นโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว แพทย์ต้องแยกโรคมะเร็งออกจากโรคติดเชื้ออื่นๆที่มีอาการในเบื้องต้นคล้ายกัน เช่น การมีไข้สูงจากการติดเชื้อ เป็นต้น  แต่ถ้าเด็กมีประวัติห้อเลือดง่าย หรือมีจ้ำห้อเลือดตามตัว เลือดออกง่าย  เลือดออกแล้วหยุดยาก หรือคลำได้ต่อมน้ำเหลือง ตับ ม้าม โต  จะเป็นอาการนำที่ช่วยให้แพทย์วินิจฉัยโรคได้เร็วขึ้น นอกจากนั้น คือ การตรวจเลือดดูความผิดปรกติของเม็ดเลือดขาว เม็ดเลือดแดง และเกร็ดเลือด ซึ่งถ้าพบผิดปรกติ แพทย์จะตรวจซ้ำด้วยการตรวจไขกระดูก เพื่อดูเซลล์มะเร็งในไขกระดูก

โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวแบบเฉียบพลันในเด็ก มีระยะโรคไหม?
โรคมะเร็งชนิดนี้ไม่มีการจัดแบ่งระยะโรค เพราะเมื่อเริ่มเป็นโรค โรคจะเกิดกับไขกระดูกทุกส่วนและแพร่กระจายทั่วทั้งตัว แต่จะแบ่งโรคเป็นกลุ่มตามความรุนแรง โดยดูจากการตรวจร่างกาย  จากลักษณะของเซลล์ในไขกระดูก จากปริมาณเม็ดเลือดขาว เม็ดเลือดแดง และเกร็ดเลือด  การตรวจพบเซลล์มะเร็งในน้ำไขสันหลัง และการตรวจพบมีพันธุกรรมผิดปรกติ  แล้วจึงแบ่งโรคเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มโรคชนิดความรุนแรงโรคปรกติ/ความรุนแรงโรคต่ำ และกลุ่มโรคชนิดความรุนแรงโรคสูง

โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวแบบเฉียบพลันในเด็ก รักษาอย่างไร?
การรักษาหลักของโรคนี้ คือ การให้ยาเคมีบำบัด ซึ่งการรักษามักใช้ระยะเวลาอย่างน้อยประมาณ 2-3 ปี  ในรายที่โรคเป็นชนิดมีความรุนแรงโรคสูง อาจมีการฉายรังสีบริเวณสมองเพื่อป้องกันโรคแพร่กระจายเข้าสมอง และอาจมีการรักษาร่วมโดยการปลูกถ่ายไขกระดูก

การปลูกถ่ายไขกระดูกทำอย่างไร?
การรักษาโดยการปลูกถ่ายไขกระดูก คือ การรักษาโดยให้ยาเคมีบำบัดปริมาณสูงกว่าการรักษาปรกติ อาจร่วมกับการฉายรังสีทั้งตัว (ขึ้นกับตารางการรักษาของแพทย์แต่ละโรงพยาบาล) ทั้งนี้เพื่อทำลายเซลล์มะเร็งในไขกระดูกให้หมด  จึงจำเป็นต้องทำลายเซลล์ปรกติของไขกระดูกไปด้วย ดังนั้น เมื่อทำลายเซลล์ไขกระดูกทั้งเซลล์มะเร็งและเซลล์ปรกติหมดไปแล้ว จึงต้องปลูกไขกระดูกใหม่ โดยการฉีดไขกระดูกของคนปรกติซึ่งไขกระดูกเข้ากันได้กับผู้ป่วย (อาจเป็นจากญาติ พี่ น้อง หรือคนอื่น) เข้าเส้นเลือด ให้ไปเจริญเติบโตในไขกระดูกของผู้ป่วย แทนที่เซลล์ไขกระดูกเดิม

โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวแบบเฉียบพลัน รักษาหายไหม?
ในปัจจุบัน การรักษาโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดมีความรุนแรงปรกติในเด็ก ให้ผลการรักษาค่อนข้างสูง อัตราหาย หรือ อัตราอยู่รอดที่ 5 ปี สูงถึงประมาณ ร้อยละ 70-80

โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวแบบเฉียบพลันติดต่อไหม? ถ้าลูกคนหนึ่งเป็น ลูกคนอื่นมีโอกาสเป็นด้วยไหม?
โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวแบบเฉียบพลันไม่ใช่โรคติดต่อ ไม่สามารถติดต่อจากคนหนึ่งไปสู่อีกคนได้ แต่มีบางการศึกษาระบุว่า เด็กในครอบครัวที่เป็นโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวแบบเฉียบพลัน  อาจมีโอกาสเสี่ยงต่อการเป็นโรคนี้ได้สูงกว่าในเด็กในครอบครัวปรกติ